De naderende Brexit zorgt telkens weer voor onrust. Ook bij de grote melkproducenten in de EU. Zeker is dat een Brexit op 31 oktober 2019 om 23.00 uur zonder uittredingsovereenkomst tussen het VK en de EU ernstige gevolgen heeft voor de Europese zuivelmarkt.
Het Verenigd Koninkrijk heeft een handelstekort als het gaat om zuivelproducten en is op China na zelfs het land met het grootste handelstekort in zuivel. Netto is het VK dus importeur van zuivel. Toch exporteert Groot-Brittannië ook 1,1 miljoen ton zuivel per jaar voor gemiddeld 1,3 miljard Britse pond. 91 procent van de uitvoer wordt binnen de EU verscheept. Dat maakt ook duidelijk dat de EU van heel grote betekenis is voor de Britse zuivelindustrie.
680.000 ton zuivel verlaat het Verenigd Koninkrijk als verse melk. 92 procent van de export verlaat het VK via de Ierse grens en wordt daar verwerkt. Eenmaal verwerkt keert een groot deel weer terug naar het VK. Uitgedrukt in euro’s is kaas het belangrijkste exportproduct van de Britse zuivelsector. Groot-Brittannië exporteert gemiddeld 150.000 ton kaas per jaar met een totale waarde van 495 miljoen pond. 83 procent van de export blijft binnen de EU. Het gaat hoofdzakelijk om Nederland en Ierland.
EU betaalt 40 procent van de winst
Wat betekent de Brexit echter voor de 10.000 melkveehouders op het eiland? Tot dusver kwam 40 procent van de bedrijfswinst van de Britse melkveehouder voort uit de directe betalingen van de EU. Deze zijn er niet meer na de Brexit. Dat de regering in Londen haar melkveehouders zal steunen met subsidies ligt voor de hand. Toch lijkt zo goed als zeker dat de melkveehouders verliezen voor lief moeten zullen nemen. Hoe hoog de verliezen zullen zijn, hangt af van de overeenkomst die Londen en Brussel uiteindelijk sluiten. Specialisten van AHDB hebben meerdere scenario’s doorgerekend:
- Scenario 1: London en Brussel komen overeen dat handel vrij blijft geschieden inclusief de zogenoemde ‘backstop’ regeling. Deze regeling zorgt ervoor dat het Verenigd Koninkrijk in de toekomst onderworpen blijft aan de regelgeving voor binnenlandse handel en douane van de EU. Daardoor hoeven bij passeren van de grens geen goederencontroles te worden uitgevoerd omdat aan beide kanten van de grens dezelfde regels gelden. Deze status wordt aangehouden totdat nieuwe technische mogelijkheden voor de goederencontrole aan de grenzen beschikbaar zijn. Dit zou betekenen dat de Britse zuivelbranche tot 1 januari 2021 quasi tot de Europese zuivelmarkt blijft behoren.
- Scenario 2: Het VK treedt uit zonder overeenkomst. Dat betekent dat handel tussen het VK en de EU vervolgens plaats zal moeten vinden volgens de WTO-afspraken. In dit geval zal de EU het Verenigd Koninkrijk vanaf 31 oktober als een niet-Europees land behandelen. Aan beide kanten van de grens zullen vervolgens heffingen worden geïnd.
Mocht scenario 1 doorgang vinden, dan zou de consumentenprijs voor melk volgens de specialisten van AHDB met 2,6 procent stijgen. In het geval van scenario 2 (ongeregelde Brexit) met 3,8 procent.
In beide scenario’s dalen de inkomsten voor de melkveehouders. In scenario 1 (vrije handelsovereenkomst tussen VK en EU) daalt de bedrijfswinst met 19 procent van 71.000 naar 57.860 pond. In scenario 2 (Brexit zonder regeling, handel volgens WTO-afspraken) is het verlies voor de melkveehouders groter. In dit geval is een winstverlaging van 24 procent geprognosticeerd. De winst daalt dan tot 55.042 pond.
Naast de veranderingen in de directe uitbetalingen van subsidies door Brussel en de dalende melkprijzen, komt de verlaagde winst ook door verhoogde kosten voor arbeid. Het gaat om ruim 20.000 pond. Ongeveer de helft van de medewerkers op Britse melkveebedrijven zijn burgers uit het oosten van de Europese Unie. Na de Brexit moeten duurdere Engelse mensen worden aangenomen.
De Britse melkveehouders zullen echter ook profiteren. Onder meer van de directe uitbetalingen uit Londen, hogere exportinkomsten uit de verkoop van melk- en vleesproducten door een betere afzet omdat het verschil tussen de wereldmarktprijzen en de marktprijzen in Groot-Brittannië kleiner wordt.
Kanttekening: de hiervoor opgesomde voor- en nadelen gelden vanaf 2022. Op dat moment zou de markt weer rustig moeten zijn. AHDB heeft zich niet gebogen over marktverstoringen voor de korte termijn. Het is natuurlijk wel mogelijk dat een ongeregelde Brexit op korte termijn zuivelnoteringen sterk doet dalen. Britse zuivelproducenten beschikken over grote voorraden cheddar die zijn bestemd voor export binnen de EU. Voor deze voorraden zullen echter andere markten gevonden moeten worden. Door importheffingen zijn ze voor de EU niet interessant meer en dat zal neerwaartse druk op de prijzen zetten.
Logistiek en arbeidskrachten tekort
“Eén ding is zeker, bij een ongeregelde Brexit breekt chaos uit”, zegt Tom Hind van AHDB (Agriculture and Horticulture Development Board). “Theoretisch komt er iedere acht seconden een vrachtwagen het Verenigd Koninkrijk in, als bij iedere vracht douaneformaliteiten moeten plaatsvinden, breekt dat het transport volledig op.”
Een ander risico ziet Hind in het wegvallen van veel arbeidskrachten. “Het zal moeilijk worden de medewerkers die voor een groot deel uit het oosten van de EU komen te vervangen. Er zijn in Groot-Brittannië amper mensen die het werk op de melkveebedrijven willen doen.” Zodoende verwacht Hind ook dat de grotere bedrijven het zwaarst worden getroffen door de Brexit.
Tekst Gregor Veauthier – Afbeelding AHDB
