Hoe groter je veestapel, hoe minder aanspraak op je vakmanschap gedaan wordt en hoe meer op management- en ondernemerskwaliteiten. Voor een bedrijf waarop de ondernemer niet langer alleen of mede de dagelijkse verantwoording draagt, zijn zeker zo’n 300 melkkoeien nodig.
Met een ‘gezonde’ personeelsbezetting van één volwaardige arbeidskracht per maximaal 100 koeien, heb je dan een team van drie of vier mensen nodig. Wil je niet vooral manager en ondernemer zijn, dan zou je niet verder moeten groeien dat tot 200 melkkoeien.
Waarom groeien? Vaak om de trend te volgen, stelt sectorspecialist Rick Hoksbergen. Hij constateert ook dat bedrijven van 120 tot 200 melkkoeien economisch vaak speelruimte hebben. Als ik naar deze bedrijven kijk, gewoon vanaf de weg, de voergang of met de ondernemer praat, dan merk ik vaak dat het ze goed gaat omdat ze kunnen doen wat nodig is. Als de ligboxen te klein zijn, komen er grotere, als het heet is komt er pensbuffer, als de mestafvoer duurder wordt, komt er een scheider en bij blauwtong komt er vaccinatie. Door hun financiële positie dankzij meer liters en weinig betaalde arbeid, kunnen ze hun eigen pad kiezen: intensief melken of biologisch, maatschappijgericht en natuurinclusief, zoals te lezen vanaf pagina 6.
Ik kom natuurlijk ook bedrijven tegen die de groei voorbij hebben laten gaan. Daar zijn keuzes die geld kosten soms minder makkelijk, zeker voor jonge ondernemers die het grootste deel nog moeten aflossen. Er is een maar, vindt Hoksbergen echter. In het vergroenende spoor, of het nu circulair, lokaal, biologisch of regeneratief is, bestaan er steeds meer extra inkomstenbronnen voor deze bedrijven. Dat betekent topproducties loslaten en terug naar de wortels van de landbouw, maar dan in een modern jasje. Dat moet je willen, maar ook kunnen. Meer samenwerken met de natuur. De seizoenen, de onvoorspelbaarheid en de onbekendheid. Veel ondernemers vinden dat enorm mooi, maar past het je niet, dan is een baan ernaast een optie.
Zoals veel kleine bedrijven geen keuze hebben om intensief op de productie van melk te blijven focussen, hebben veel bedrijven met honderden koeien niet de optie om het vergroenende spoor te volgen. Financiële verplichtingen en schaalgrootte beperken de keuzevrijheid.
Groeien naar die 120 tot 200 melkkoeien was voor de meesten geen gek idee. Dat groei geen noodzaak is geweest, zou ik niet stellig zeggen. De bedrijven met honderden koeien die de trend ver voorbij gegroeid zijn, moeten ook mee in vergroening en verduurzaming, dat staat buiten kijf. Weidegang wordt echter lastig. Laat staan het volgen van andere nieuwe en toekomstige marktconcepten, zoals kalf bij de koe, hooimelk of carbon farming. Dat is precies waar de kansen liggen voor de bedrijven die klein zijn gebleven en nog niet hebben geïnvesteerd.
