Als je wilt dat een melkkoe haar ruwvoer in twaalf gelijke porties per dag opneemt, moet je zorgen dat ze minstens 22 uur per dag stressvrij kan beschikken over smakelijk voer en fris drinkwater.
Door Bert van Niejenhuis, CowSignals-expert en dierenarts bij DAP West-Betuwe.
Maar waarom moet een koe haar dagelijkse drogestofopname egaal over de dag verdelen in twaalf gelijke porties? Koeien die grote hoeveelheden melk produceren, moeten veel voer vreten met een hoge energiewaarde. Dat voer is van zichzelf zuur. Dat verhoogt het risico op pensverzuring en resulteert in verminderde benutting van het voer en kan de opnamecapaciteit van de penswand beschadigen. Pensverzuring begint op te treden als de pens-pH onder 5,8 komt.
Minder vezelvertering in zure pens
Met minder voerbeurten per dag en/of selectief vreten, schommelt de pens-pH meer en is er vaker sprake van (subklinische) pensverzuring. Minder voerbeurten betekent namelijk dat de koe per voerbeurt meer moet vreten. Als een koe meer melk gaat produceren en meer voer zal moeten opnemen, kauwt ze minder lang op het voer. Dat betekent minder speekselproductie, minder bufferende werking en dus een zuurder pensmilieu. Bij een lage pH in de pens kunnen zetmeel en suikers beter worden verteerd, maar vezels juist minder goed. Juist deze vezels zijn zo belangrijk voor een gezonde pens.
Om scherp te zijn op het voorkomen van pensverzuring is het van groot belang te weten hoe je de voeropname van een individuele koe bepaalt aan de hand van de pensvulling, de buikvulling, de BCS en hoe je aan de hand van mest de vertering analyseert.
Behalve naar de koe en de mest, moet je ook naar het koegedrag kijken bij het uitdoseren van voer. Dat zegt namelijk veel over het risico op pensverzuring. Het gedrag van de koe en de koppel wordt mede bepaald door (over)bezetting, een lege voergang, de afmetingen van het voerhek en zelfs de drinkwatervoorziening heeft invloed op pensverzuring. Als er aan het voerhek sprake is van competitie zullen de koeien die lager in rangorde staan minder vaak en sneller vreten. Zij hebben minder tijd om te herkauwen aan de voergang en produceren daardoor minder speeksel. Juist een stabiel milieu in de pens geeft de beste gezondheid.
55 tot 65 herkauwslagen
Een vuistregel voor herkauwactiviteit bij melkkoeien is dat van alle liggende koeien minimaal 70 procent aan het herkauwen is met krachtige slagen. Per herkauwbrok dienen 55 tot 65 slagen gemaakt te worden. Wordt dat niet gehaald, dan ligt pensverzuring op de loer.
Verminderde herkauwactiviteit bij droge koeien kan een voorbode zijn voor melkziekte. Goede herkauwactiviteit en goede pensvulling zijn succesfactoren van een gezonde koe en pens. Controle hierop bij alle koeien behoort tot de dagelijkse werkzaamheden van de verzorger.
Een ruim en zacht ligbed maakt het voor koeien makkelijker om op te staan en elke twee uur het rondje langs het voerhek te maken. Zeker bij hoogdrachtige koeien is dit van groot belang. Ze zijn groot en zwaar en hebben meer moeite met opstaan, een regelmatige gang naar het voerhek komt daardoor in gevaar. Niet voor niets maken veel veehouders gebruik van een groot strohok met korte looplijnen naar de voergang en waterbak. Onderzoek toonde aan dat verminderde voeropname voor het afkalven zorgt voor een verminderde voeropname in de drie weken na het afkalven met alle gevolgen van dien.
Zelfs in perfect uitgedachte stallen zijn niet alle problemen op te lossen. Een kreupele koe heeft meer moeite met opstaan, waardoor ze langer in de box blijft liggen. Als ze dan aan het voerhek komt heeft ze een lege pens en zal ze een grote maaltijd vreten. Hierdoor daalt de pens-pH flink. Deze koe heeft – naast goede klauwverzorging – direct belang bij een pijnstiller waardoor ze wel regelmatig de gang naar het voerhek zal maken.
