Begin deze maand vond in de VS de 57e National Mastitis Council plaats. Meerdere honderden experts op het gebied van uiergezondheid kwamen ervoor naar de stad Tucson in Arizona.
Het belangrijkste onderwerp op het NMC-jaarcongres van dit jaar was het minimaliseren van het antibioticagebruik in de melkveehouderij. De internationale fast food-concerns en voedselketens zetten de zuivelondernemingen hiertoe onder steeds hogere druk. Kunnen we de uiergezondheid op peil houden of zelfs verbeteren als we toe moeten met minder antibiotica?
‘Van antibiotica vrije melk’, in de VS zijn er steeds meer voedselconcerns die zuivelproducten labelen met deze slogan. Enkele marktanalisten spreken al van een niet te stoppen trend. Komt na de labels ‘GVO-vrij’ en ‘zonder gentechnologie’ ook zoiets als het label ‘antibioticavrij’?
Angst voor resistentie
De meeste consumenten zijn zich ervan bewust dat antibioticagebruik nodig is om de dieren gezond te houden. Toch bekritiseren steeds meer consumenten het antibioticagebruik volgens consumentenonderzoeken. Deze trend speelt inmiddels wereldwijd. Volgens een congresdeelnemer uit Azië neemt daar ook de angst toe voor met antibiotica gecontamineerd voedsel. Veel mensen vrezen, door stennismakende mediaberichten, dat antibiotica via dierlijke producten in het menselijke lichaam terechtkomt en zo resistentie wordt opgebouwd.
Hoewel de zuivel in tegenstelling tot de vleesindustrie gelukkig over het algemeen nog niet voor zoveel negatieve krantenkoppen heeft gezorgd, neemt de druk op verminderen van het antibioticagebruik toe. Die komt vooral vanuit fast food ketens zoals Subway en McDonald’s, vanuit de levensmiddelenindustrie en vanuit supermarktketens (Walmart, Discount, et cetera).
Wereldwijd zijn experts op het gebied van diergezondheid het erover eens dat verwonde of zieke dieren in het kader van welzijn met antibiotica behandeld moeten worden. Deze behandeling vermijd of reduceert leed bij het dier, mits de dierenarts juist diagnosticeert. Critici van de moderne veehouderij beklagen echter het antibioticagebruik. Zij dragen aan dat een groot deel van de antibiotica in de veehouderij wordt ingezet vanwege tekortkomingen in management en huisvesting. Daarbij komt nog dat verschillende groepen werkzame stoffen van antibiotica nog te weinig gedifferentieerd worden en dat er te weinig bewustwording is van de resistentierisico’s. Dit geldt in het bijzonder voor de reserve-antibiotica. Reserve-antibiotica mogen alleen gebruikt worden in absolute noodgevallen, als er geen ander werkzaam middel voorhanden is.
Volledig stoppen met antibiotisch droogzetten
Een aanzienlijke reductie van het antibioticagebruik in de melkveehouderij is zonder twijfel haalbaar als bij het droogzetten van melkkoeien in vergaande mate geen antibiotische droogzetters meer zouden worden gebruikt. De eerste studies wijzen uit dat selectief droogzetten over het algemeen een goed alternatief is voor 100 procent bescherming met preventieve antibiotica.
Nederland geeft het goede voorbeeld
In Nederland werd alle koeien preventief met antibiotica droogzetten al in 2014 verboden. De hoeveel gebruikte antibiotica daalde sindsdien met 40 procent zonder dat op nationaal niveau de uiergezondheid eronder leed.
Sinds we in Nederland niet meer preventief antibiotisch droogzetten, is de uiergeondheid niet slechter geworden. Het tegendeel is zelfs waar.
Dat selectief droogzetten alleen de standaard wordt als wetgevers ertoe verplichten – zoals in Nederland – daarover zijn de uiergezondheidsexperts het eens. Hoewel wetenschappelijk onderzoek aantoont dat selectief droogzetten kan, willen veel melkveehouders er niet aan. Althans, dat lijkt de teneur volgens de op het congres aanwezige experts. Waarom dat zo is, daarover kan men alleen maar speculeren. Het lijkt erop dat veel ondernemers de extra arbeid en de nodige managementmaatregelen (meer controle van de uiers, on-farm onderzoek naar ziekteverwekkers, betere stalhygiëne en minder stress) schuwen.
Zo goed als zeker lijkt dat in de meeste landen toekomstig enkel nog antibiotica mag worden ingezet na advies of goedkeuring van de dierenarts en dat melkveebedrijven alleen in uitzonderlijke gevallen nog antibiotica op voorraad krijgen. In de Amerikaanse staat Californië wordt deze werkwijze al toegepast. De verwachting is dat andere staten in de VS de verordening zullen overnemen. Vervolgens zal ook het toezicht op het verminderen van het antibioticagebruik worden uitgebouwd. Het doel is het ontwikkelen van maatregelen die het antibioticagebruik indammen zonder dat de uier- en diergezondheid inboet. Het is overigens nog altijd zo, dat in 30 tot 40 procent van de melkmonsters uit klinisch en subklinisch zieke kwartieren, geen ziekteverwekkers worden aangetoond.
Zijn er alternatieven voor antibiotica?
Vanwege de toenemende spanning op het gebied van antibiotica in de veehouderij, werken steeds meer instituten aan alternatieven voor antibiotica. Daarbij ligt de focus in het bijzonder op:
- Antibiotica met specifieke werking (veel ziekteveroorzakers vormen subtypen. Stalspecifieke behandelingsprotocollen kunnen voordelen opleveren: managen van het microbioom (collectie van micro-organismen in en op het lichaam) van de uier.
- Verhogen van de immuniteit, bijvoorbeeld door het gebruik van immuunmodulators (middel dat immuniteit beïnvloedt) of middels genetische selectie.
Onder de uiergezondheidsexperts bestaat consensus over het feit dat verbeteringen in de hygiëne en het management in de melkstal en in de transitiestal het aantal infecties en daarmee het celgetal aanzienlijk kunnen verlagen. Uiteindelijk leiden deze maatregelen dus ook tot minder antibioticagebruik. Desalniettemin hebben volgens Erich Hillerton vooral de medewerkers in de melkstal een belangrijke rol. Op de vraag wat de meest kritische factor is voor een betere uiergezondheid, antwoord Hillerton: “In de eerste plaats de verantwoordelijke mensen; de koppelverzorgers en de melkers.”
National Mastits Council (NMC)
De jaarvergadering van het National Mastitis Council (NMC) vond in de week van 29 januari plaats in Tucson (Arizona, VS). De bijeenkomst heeft zich in de wereldwijde zuivelbranche gepositioneerd als forum voor communicatie, kennisdeling en als platform voor nieuw wetenschappelijk inzicht op het gebied van uiergezondheid. Ook dit jaar waren enkele honderden experts aanwezig waaronder adviseurs, dierenartsen en wetenschappers van over de hele wereld. Elite was er ook bij. De belangrijkste nieuwe inzichten en trends vindt u in het congresbericht van Elite 3/2018 die verschijnt in juni.
Tekst: Gregor Veauthier
